Hỏi: Gia đình tôi quản lí một doanh nghiệp tư nhân chuyên thu mua mặt hàng thủ công mỹ nghệ của bà con nông dân. Để phục vụ cho công việc điều hành DN nên tôi đã cố gắng trang bị cho bản thân các kiến thức về pháp lý bằng cách mua Luật về để tự tìm hiểu. Tuy nhiên, tôi chỉ hiểu được những điều cơ bản, còn những điều Luật hơi rắc rối một chút thì chỉ thuộc chứ không nắm được bản chất. Qua đây tôi muốn nhờ các Luật sư giải đáp cho tôi một thắc mắc liên quan đến hợp đồng mà tôi đã ký. Cụ thể như sau:
Do xe của DN tôi gặp vấn đề về giao thông nên không thể hoạt động trong một thời gian, do vậy tôi có ký hợp đồng vận tải với một DN tư nhân khác, theo đó DN họ phải vận chuyển hàng hóa cho chúng tôi trong vòng 2 tháng.
Trong điều khoản hợp đồng 2 bên cũng có thỏa thuận về việc phạt vi phạm nếu bên nào vi phạm các điều khoản trong hợp đồng.
Vậy tôi muốn hỏi là nếu chúng tôi đã phạt vi phạm rồi thì sau này bên kia vi phạm hợp đồng mà dẫn đến thiệt hại thì chúng tôi có được yêu cầu họ bồi thường thiệt hại không ? Vì tôi thấy Điều 307 - Luật Thương Mại quy định là được áp dụng cả 2, còn Khoản 3 - Điều 422 - Luật Dân Sự thì bảo đã áp dụng phạt vi phạm rồi thì không được bồi thường thiệt hại nữa.
Không biết tôi hiểu có đúng không, nhưng nghe rất mâu thuẫn. Vậy trường hợp của tôi phải áp dụng luật nào?
Còn một điểm nữa ở điều 301 - Luật TM quy định là mức phạt vi phạm "không được quá 8% giá trị phần nghĩa vụ hợp đồng bị vi phạm". Vậy "giá trị phần nghĩa vụ hợp đồng bị vi phạm" có phải là "giá trị hợp đồng" không?
Khi chúng tôi ký hợp đồng thì đã biết được vi phạm ở điều nào trong hợp đồng đâu mà căn cứ vào phần "giá trị hợp đồng bị vi phạm" để thỏa thuận mức phạt vi phạm cho nó dưới 8%.
Sở dĩ tôi băn khoăn như vậy là vì trong hợp đồng của chúng tôi có điều khoản quy định là bên B (tức bên vận tải) không được đi qua đường làng, mà phải đi bằng một con đường vòng (xa hơn mất gần 2km).
Quy định như vậy là vì con đường làng là do bà con góp tiền đổ bê tông, nếu xe tải chạy vào thì rất nhanh hỏng. Tuy nhiên lái xe của bên B rất hay vi phạm điều này, tôi đã nhăc nhở thường xuyên nhưng họ vẫn lặp lại. Bà con họ ngại vị thế gia đình tôi nên không dám ngăn cản tuy nhiên tôi biết họ rất ức chế nên tôi cảm thấy rất phiền lòng. Vậy giả sử nếu tôi có yêu cầu đòi phạt vi phạm do họ vi phạm hợp đồng thì "giá trị phần nghĩa vụ hợp đồng bị vi phạm" ở đây là gì, nó có phải toàn bộ giá trị hợp đồng (tức là toàn bộ mức phí mà chúng tôi phải thanh toán cho bên B trong thời gian 2 tháng thuê họ vận chuyển hàng) không?
Cảm ơn Luật sư. Xin lỗi nếu câu hỏi của tôi là dài và ngớ ngẩn. ( Dương T. N).
Luật sư Trần Hồng Phong trả lời:
Câu hỏi của chị chắc chắn không thể nói là “ngớ ngẩn”. Sở dĩ chúng tôi để nguyên văn thư hỏi của chị là vì rất nhiều người cũng cảm thấy “e ngại” khi gửi thư cho chúng tôi - tương tự như chị. Công ty luật hợp danh Ecolaw không cam kết nhưng sẽ cố gắng trả lời hầu hết các câu hỏi của mọi người, không phân biệt bởi bất kỳ lý do nào.
Về nội dung, có thể thấy chị đã nghiên cứu luật kỹ lưỡng và đặt ra một câu hỏi khá sâu sắc – dựa trên thực tế kinh doanh của mình. Thực ra, vấn đề phạt vi phạm hợp đồng là một chuyên đề pháp luật khá hay mà chúng tôi đã nhiều lần có ý định đưa vào “cẩm nang pháp luật” nhưng tới nay chưa thực hiện được.
Dưới đây là ý kiến trao đổi của chúng tôi:
1. Đối tượng của Bộ luật dân sự và Luật Thương mại khác nhau
( Trước hết, chúng ta hãy cùng đọc lại các điều luật có liên quan - ở phần cuối bài viết này) và thấy rằng :
Đối tượng áp dụng và phạm vi điều chỉnh của Bộ luật dân sự và Luật Thương mại khác nhau. Qui định tại Bộ luật dân sự “áp” cho các giao dịch dân sự giữa cá nhân – cá nhân (hoặc tổ chức) không nhằm mục đích kinh doanh. Còn qui định tại Luật Thương mại chủ yếu “áp” cho đối tượng và doanh nghiệp (thương nhân) và giao kết hợp đồng nhằm mục đích kinh doanh, sinh lợi.
Nói chung, Bộ luật dân sự là bộ luật có tính chất “nền tảng” trong hệ thống pháp luật một quốc gia. Nguyên tắc và các qui định tại Bộ luật dân sự mang tính lan tỏa và định hướng cho các luật khác (gọi là luật chuyên ngành). Tuy nhiên, trong trường hợp có sự khác biệt giữa Bộ luật dân sự và Luật chuyên ngành thì luật chuyên ngành sẽ được ưu tiên áp dụng. (Tất nhiên là phải “áp” đúng đối tượng).
Như vậy, có thể thấy là vì doanh nghiệp của chị là một … doanh nghiệp, ký kết hợp đồng nhằm mục đích kinh doanh. Do vậy, trong trường hợp này luật áp dụng mang tính ưu tiên hơn chính là Luật Thương Mại. Vì vậy, việc chị thấy có vẻ mâu thuẫn giữa Bộ luật dân sự và Luật Thương mại thực ra không hẳn là mâu thuẫn nhau. Nguyên tắc “ưu tiên luật chuyên ngành” thường được ghi rõ trong luật chuyên ngành, trong phần đầu của luật.
2. Bồi thường thiệt hại là qui định mang tính bắt buộc, còn phạt vi phạm hợp đồng là do hai bên thỏa thuận:
Việc bồi thường thiệt hại là nghĩa vụ bắt buộc đối với bên vi phạm hợp đồng. Bộ luật dân sự qui định khi bên nào có hành vi vi phạm hợp đồng và hành vi này là nguyên nhân gây ra tổn thất, thiệt hại cho bên kia (hoặc bất kỳ ai khác – kể cả người không tham gia, ký kết hợp đồng) đều có nghĩa vụ phải bồi thường thiệt hại.
Hay nói một cách đơn giản là trong mọi trường hợp, mọi luật, đều áp dụng nguyên tắc bồi thường thiệt hại. Nguyên tắc này là độc lập, không liên quan gì tới việc “phạt vi phạm hợp đồng” mà chị thắc mắc cả.
Trong khi đó, phạt vi phạm hợp đồng là một thỏa thuận mang tính “mở”. Có nghĩa là không ai bắt buộc các bên phải thỏa thuận và ghi vào hợp đồng về việc này. Nhưng nếu các bên muốn thì có thể thỏa thuận và ghi vào hợp đồng. Và nếu đã ghi vào hợp đồng thì phải thực hiện đúng như vậy ( Vì chính mình đã muốn như vậy mà !).
Ví dụ: Doanh nghiệp của chị ký hợp đồng với doanh nghiệp B chuyên chở hàng hóa. Cho dù trong hợp đồng không có ghi câu “ nếu vi phạm hợp đồng gây thiệt hại thì phải bồi thường”, nhưng khi điều đó thực tế diễn ra, thì doanh nghiệp chị vẫn có quyền kiện và yêu cầu doanh nghiệp B bồi thường thiệt hại cho mình.
Và, nếu trong hợp đồng hai bên có ghi rõ về điều khoản phạt vi phạm hợp đồng. Chẳng hạn: “nếu bên B vi phạm hợp đồng thì phải chịu phạt một số tiền 50 triệu đồng”. Thì khi đó, nếu bên B vi phạm hợp đồng – thì ngoài khoản bồi thường thiệt hại như nói ở phần trên, doanh nghiệp B còn phải chịu đóng phạt cho bên chị 50 triệu đồng nữa (miễn là 50 triệu đồng này thấp hơn 8% giá trị vi phạm).
( Ở đây cũng xin nói thêm là theo Luật Thương mại thì tối đa là 8%, nhưng theo Bộ luật dân sự thì lại không qui định cụ thể - nên có thể hiểu là có thể đòi phạt “không giới hạn”. Có điều đối với doanh nghiệp thì luật điều chỉnh là luật Thương mại – chứ không phải là luật Dân sự. Nên mình không thể “vận dụng” điều này để đưa ra mức phạt quá cao. Tuy nhiên, trong các giao dịch dân sự, giữa cá nhân - cá nhân, không có mục đích kinh doanh thì các bên có quyền đưa ra mức phạt vi phạm thật cao.
Chẳng hạn như việc đặt tiền cọc khi mua nhà vậy. Luật không qui định giới hạn mức đặt tiền cọc, nên bên đặt cọc có quyền và có thể đặt cọc thật cao, thậm chí cao hơn giá trị mua bán để “chắc ăn”, để bên kia không dám “phá kèo”.
Về thắc mắc của chị là tại khoản 3 điều 422 Bộ luật dân sự nói “đã áp dụng phạt vi phạm rồi thì không được bồi thường thiệt hại nữa” – thực chất chỉ là trường hợp cá biệt, áp dụng cho loại hợp đồng dân sự trong đó các bên “có thỏa thuận về phạt vi phạm”. ( Điều này ghi ngay ở tên điều luật là “Thực hiện hợp đồng có thoả thuận phạt vi phạm” ).
Nói tóm lại, nếu trong hợp đồng của chị với doanh nghiệp B có thỏa thuận về phạt vi phạm hợp đồng thì khi bên B vi phạm, ngoài tiền phạt vi phạm hợp đồng, phía chị vẫn có quyền yêu cầu bồi thường thiệt hại. Luật áp dụng trong trường hợp của chị là Luật Thương Mại.
3. Thế nào là “phần nghĩa vụ hợp đồng bị vi phạm” ?
Điều 301 Luật TM quy định mức phạt vi phạm "không được quá 8% giá trị phần nghĩa vụ hợp đồng bị vi phạm". Ở đây, "giá trị phần nghĩa vụ hợp đồng bị vi phạm" không hẳn là "giá trị hợp đồng".
Dù vậy, việc hiểu và chứng minh thế nào là “giá trị phần nghĩa vụ hợp đồng bị vi phạm” theo tôi hoàn toàn không đơn giản chút nào. Chưa kể việc đánh giá, kết luận – trong trường hợp phải đưa ra tòa án giải quyết – hoàn toàn phụ thuộc vào nhận thức chủ quan của Hội đồng xét xử.
Nếu lấy từ một ví dụ đơn giản như : công ty K ký hợp mua của công ty H 100 tấn phân bón, nhưng sau đó công ty H chỉ giao được 70 tấn – thì có thể dễ dàng nhận thấy phần “nghĩa vụ bị vi phạm” là 30 tấn phân bón.
Tuy nhiên, nếu là ví dụ sau : Công ty M thuê công ty N vận chuyển hàng hóa từ Long An về TP.HCM. Thời gian vận chuyển ghi trong hợp đồng là 1 ngày. Nhưng tới 2 ngày công ty N mới vận chuyển xong. Nếu chiếu theo hợp đồng thì rõ ràng bên N đã vi phạm. Nhưng giá trị vi phạm ở đây là bao nhiêu quả thật rất khó phân tích (các quan điểm bất đồng).
Theo kinh nghiệm thực tế, chúng tôi khuyên khách hàng nên ghi trong hợp đồng là “nếu bên nào vi phạm hợp đồng thì ngoài việc phải bồi thường thiệt hại theo qui định, còn phải trả cho bên kia một số tiền gọi là tiền phạt vi phạm hợp đồng tương đương 8% giá trị hợp đồng” là tốt nhất. Việc hiểu và giải quyết như thế nào sẽ rộng đường tính sau.
4. Không nên duy trì hợp đồng với đối tác liên tục vi phạm cam kết:
Vấn đề chị băn khoăn là bên B (tức bên vận tải) không đi qua đường vòng mà lại đi qua đường làng là điều thật sự đáng băn khoăn.
Vấn đề chị đòi phạt do vi phạm hợp đồng đặt ra ở đây không phải là chuyện lớn. Mà vấn đề đáng nói hơn là trách nhiệm xã và quyền chấm dứt hợp đồng. Vì nếu xe của bên B liên tục vi phạm hợp đồng thì chị có quyền và nên chấm dứt hợp đồng với một đối tác như vậy.
Vì nếu sau này đường xá hư hỏng nặng, người dân khiếu kiện và cơ quan chức năng vào cuộc thì chúng tôi nghĩ trong đó có phần trách nhiệm của chị. Vì đã ký kết và dung túng cho đối tác làm ăn không đàng hoàng, làm ảnh hưởng đến quyền lợi của bên thứ ba. Đúng không ?
Thân chào chị. www.ecolaw.vn
Chuyên mục Luật sư tư vấn Ecolaw do các luật sư của công ty luật hợp danh Ecolaw thực hiện. Quí vị hãy gửi câu hỏi theo địa chỉ ecolaw2@gmail.com để được giải đáp hoàn toàn miễn phí – trừ trường hợp câu hỏi quá phức tạp hoặc không rõ ràng. Thông tin càng chi tiết, cụ thể - nội dung tư vấn càng chính xác, hiệu quả. Phần lớn các câu hỏi – đáp (được mã hóa để bảo mật) sẽ được đăng trên website này nhằm mục đích phổ biến kiến thức pháp luật phổ thông cho mọi người.
Quí vị có thể click vào menu “Luật sư tư vấn” để tìm đọc thêm các vấn đề mà mình quan tâm.
Lưu ý: bài viết trên thuộc lĩnh vực “Thương mại – Doanh nghiệp”
|
CÔNG TY LUẬT ECOLAW – ĐỊA CHỈ TIN CẬY CỦA MỌI NGƯỜI
23 Lê Lư, P. Phú Thọ Hoà, Q. Tân Phú, TP. Hồ Chí Minh
Email: ecolaw1@ecolaw.vn - website: www.ecolaw.vn
|
