Về nguyên tắc, Viện kiểm sát nhân dân (cấp huyện hoặc tỉnh – tùy theo tính chất nghiêm trọng của sự việc) chỉ được ra quyết định khởi tố vụ án hình sự khi đã xác định (ban đầu) là có dấu hiệu tội phạm. Việc xác định dấu hiệu tội phạm thông thường dựa trên những cơ sở sau đây: Tố giác của công dân; tin báo của cơ quan, tổ chức; tin báo trên các phương tiện thông tin đại chúng hoặc Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án … qua tiến hành một số hoạt động, điều tra trực tiếp đã phát hiện dấu hiệu của tội phạm.
Dưới đây là một Quyết định khởi tố vụ án hình sự của Viện kiểm sát nhân dân huyện Tân Thạnh, tỉnh Long An.
--------------------------------------------------
Phân tích pháp lý của luật sư Trần Hồng Phong:
1. Theo qui định tại Bộ luật tố tụng hình sự, trong thời hạn 20 ngày, kể từ ngày nhận được tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố, Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát - trong phạm vi trách nhiệm của mình phải kiểm tra, xác minh nguồn tin và quyết định việc khởi tố hoặc quyết định không khởi tố vụ án hình sự.
2. Nếu trong trường hợp sự việc bị tố giác, Cơ quan điều tra phải áp dụng các biện pháp cần thiết để bảo vệ người đã tố giác tội phạm. Viện kiểm sát có trách nhiệm kiểm sát việc giải quyết của Cơ quan điều tra đối với tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố.
3. Qui định về Quyết định khởi tố vụ án hình sự được thể hiện tại điều 104 Bộ luật tố tụng hình sự. Theo đó, trong Quyết định khởi tố vụ án hình sự phải ghi rõ thời gian, căn cứ khởi tố, điều khoản của Bộ luật hình sự được áp dụng và họ tên, chức vụ người ra quyết định.
4. Quyết định khởi tố vụ án hình sự cũng chính là cơ sở để Cơ quan tiến hành tố tụng ban hành “Quyết định khởi tố bị can” – tức là khởi tố cụ thể một cá nhân nào đó – được xác định là có hành vi phạm tội, để đưa ra truy tố, xét xử theo qui định của pháp luật.
